Երրորդ ժամանակաշրջան

Հանրային կառավարման տեսության զարգացման 3-րդ ժամանակաշրջանը սկսվեց 1950-ան թթ. և շարունակվեց մինչև 20դ. վերջը: Այդ ժամանակաշրջանի առավել ազդեցիկ ուղղություններից էին հանդիսանում վարքաբանական, համակարգային և իրավիճակային մոտեցումները:

Այնպիսի գիտությունների զարգացումը ինչպիսիք էին հոգեբանությունն ու սոցիոլոգիան և Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո հետազոտական մեթոդների կատարելագործումը նպաստեցին կազմակերպության աշխատակիցների վարքի գիտական ուսումնասիրությանը: 1950-60-ան թթ. առավել ազդեցիկ դեմքերից էին Հ. Սայմոնը, Դ. Սմիտցբերգը, Դ. Իստոնը, Վ. Թոմսոնը, ովքեր սկսեցին մշակել պետական կառավարման նոր վարքաբանական մոտեցումը: Դրական առումով նրանց աշխատանքների յուրահատկությունը կայանում է նրանում, որ հեղինակները ձգտել են կառավարման գիտության հիմքում դնել ժամանակակից սոցիալական հոգեբանության և սոցիոլոգիայի ձեռքբերումները և ներկայացնել ադմինիստրատիվ հաստատությունների իրական գործառնությունը դրանցում աշխատող անհատների և խմբերի վարքագծի վերլուծության միջոցով:

Վարքաբանական գիտությունների դպրոցը մի փոքր հեռու էր գնացել մարդկային փոխհարաբերությունների դպրոցից, որն ուշադրությունը կենտրոնացրել էր միջանձնային հարաբերությունների կարգավորման մեթոդների վրա: Նոր մոտեցումը մեծ մասամբ տարբերվում է այն առումով, որ ձգտում է օժանդակել պետական ծառայողներին գիտակցելու իրենց սեփական կարողությունները պետական հաստատություններում վարքաբանական գիտության հնարքների կիրառման դեպքում: Ընդհանուր առմամբ այդ դպրոցի հիմնական նպատակը կազմակերպության արդյունավետության բարձրացումն է նրա մարդկային ռեսուրսների արդյունավետության հաշվին:

Վարքաբանական մոտեցման շրջանակներում գիտնականնները հետազոտել են սոցիալական փոխազդեցության, մոտիվացիայի, պետական կառավարման ոլորտում իշխանության էության և հեղինակության տարբեր ասպեկտներ: 1960-ան թթ. առավել հայտնի ուղղությունը վարքաբանական մոտեցումն էր, որը ավելի վաղ դպրոցների նման շեշտադրումը կատարում էր կառավարման խնդիրների լուծման «ամենաարդյունավետ եղանակների վրա»: Նրա գլխավոր կանխադրույթից հետևում է, որ վարքաբանական գիտության ճիշտ կիրառման պարագայում կբարձրանա ոչ միայն առանձին աշխատակցի, այլև` պետական կառավարման համակարգի աշխատանքի արդյունավետությունը:

Ամերիկացի քաղաքագետ Դ. Իստոնը, համակարգելով բիհեվիորիզմի հիմնական գաղափարները, առաջարկել է վարքաբանական մեթոդոլոգիայի 8 հիմնական սկզբունքներ:

Դրանք որպես կանոն կարելի է ներկայացնել հետևյալ կերպ.

1.      Օրինաչափությունների սկզբունքն է, ինչը ենթադրում է, որ հետազոտության օբյեկտներ պետք է հանդիսանան ոչ միայն ինստիտուտներն ու պետական կառավարման ֆորմալ ասպեկտները, որքան օպտիմալ կառավարմանն ուղղված մարդկանց գործողությունները: Ղեկավարման պրոցեսում մարդկանց վարքի մեջ կարելի է բացահայտել պարբերաբար կրկնվող բաղադրիչներ, որոնք վարքաբանական տեսության շրջանակներում ենթարկվում են ընդհանրացման և սիստեմատիզացիայի:

2.      Վերիֆիկացիայի սկզբունքն է: Ըստ էության նմանատիպ ընդհանրացումների հավաստիությունը կարելի է անել համապատասխան վարքի դիտարկման պարագայում:

3.      Մեթոդիկայի սկզբունքն է, ինչը ենթադրում է, որ տվյալների հավաքագրման և մեկնաբանման միջոցները չպետք է անմիջապես ընդունվեն, այլ պետք է հիպոթետիկ լինեն: Դրանք պետք է հանգամանալից ուսումնասիրության, հստակեցման և ընտրության ենթարկել, որպեսզի արդյունքում հանգել դիտարկման և վերլուծության համապատասխան մեթոդներին:

4.      Քանակական մեթոդների սկզբունքն է: Դրանց օգտագործումը չպետք է ինքնանպատակ լինի: Դրանք պետք է կիրառվեն այնտեղ, որտեղ կարող են պրակտիկ օգուտներ տալ:

5.      Արժեքների սկզբունքն է, ինչը ենթադրում է որ բարոյական գնահատականն ու էմպիրիկ բացատրությունը կապված են մտածողության երկու տարբեր տիպերի հետ, որոնք գիտության շահերից ելնելով պետք է տարանջատվեն:

6.      Սիստեմատիկության սկզբունքն է, ինչը ենթադրում է, որ հետազոտությունները պետք է համակարգված լինեն, այսինքն տեսականն ու էմպիրիկը պետք է դիտարկել որպես կոնկրետ և կանոնակարգված ճանաչողության փոխկապակցված մասեր:

7.      Մաքուր գիտության սկզբունքն է: Կառավարման գործընթացում վարքագծի գիտակցումն ու ընկալումը տրամաբանական առումով պետք է նախորդի հանրային կառավարման ակտուալ խնդիրների լուծմանն ուղղված հանձնարարականների մշակման պրոցեսին:

Ինտեգրացիայի սկզբունքն է: Քանի որ հանրային կառավարումը տարբեր ձևերով կապված է մարդկային գործունեության տարբեր կողմերի հետ, ուստի անթույլատրելի է համարվում հետազոտություններում այլ հասարակական գիտությունների եզրակացությունները: Նման փոխկապվածության ընդունումը պետք է նպաստի հանրային կառավարման տեսության` փիլիսոփայության, սոցիոլոգիայի, հոգեբանության և քաղաքագիտության հետ մերձեցմանը: